[Σ. ΚΑΡΓΑ & I. ΜΠΙΜΠΟΥ: ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ ΚΑΙ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΤΩΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ/ΕΦΗΒΩΝ ΜΕ ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΒΙΑΣ: Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ]

Σχολικός εκφοβισμός (για τους εκπαιδευτικούς)

Ο σχολικός εκφοβισμός αποτελεί ένα σύνθετο κοινωνικό φαινόμενο με αρνητικές και μακροχρόνιες συνέπειες νια όλα τα παιδιά που εμπλέκονται σε αυτόν. Εκτός από ψυχοσωματικά προβλήματα και προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις, ο εκφοβισμός προκαλεί σχολική διαρροή, πολλές απουσίες, απουσία κινητοποίησης νια το σχολείο και μειωμένο ενδιαφέρον νια σχολικές εργασίες. Κατά συνέπεια, επηρεάζει αρνητικά τις σχολικές επιδόσεις των παιδιών και συντελεί στη δημιουργία αρνητικού κλίματος στο σχολείο.

Απαραίτητη για την αντιμετώπιση του είναι η συνεργασία ανάμεσα στο σχολείο και την οικογένεια καθώς και έγκαιρες και συστηματικές δράσεις. Ολιστικά προγράμματα αντιμετώπισης που εμπλέκουν τόσο το σχολείο όσο τους γονείς και τους μαθητές αξιολογήθηκαν ως ιδιαίτερα αποτελεσματικά. Μέτρα κατά του εκφοβισμού μπορούν να εφαρμοστούν:

· σε επίπεδο σχολείου

· σε επίπεδο τάξης

· σε ατομικό επίπεδο

Τι μπορεί να κάνει το σχολείο:

Η εμπλοκή όλου του σχολείου βοηθά τα παιδιά και τους ενήλικες να κατανοήσουν πως ο εκφοβισμός δεν αποτελεί φυσιολογικό μέρος της ανάπτυξης των παιδιών και πως είναι ζήτημα που μας αφορά όλους. Έτσι το σχολείο μπορεί:

■ να οργανώσει ημερίδες με σκοπό την ενημέρωση των εκπαιδευτικών, των γονέων και των παιδιών γύρω από το φαινόμενο του εκφοβισμού, τα αίτια, τις συνέπειες του και τους τρόπους αντιμετώπισης του

■ να παρατηρήσει και να μελετήσει συστηματικά την έκταση του εκφοβισμού στο σχολείο, τη συχνότητα με την οποία επεμβαίνουν οι δάσκαλοι, το βαθμό επίγνωσης των γονιών

■ να οργανώσει μια επιτροπή που να έχει την ευθύνη για την πρόληψη και την αντιμετώπιση του εκφοβισμού. Στην επιτροπή μπορούν να συμμετέχουν δάσκαλοι, γονείς και παιδιά, με την βοήθεια του Συνηγόρου του Παιδιού

■ να ακούει προσεχτικά και να στέκεται κοντά σε όλα τα περιστατικά εκφοβισμού με έγνοια, εχεμύθεια και διακριτικότητα, και να στηρίζει τα "θύματα" αποφεύγοντας να στιγματίσει το δράστη ή τους δράστες

■ να παροτρύνει τα παιδιά να ενημερώνουν τους εκπαιδευτικούς για τα περιστατικά εκφοβισμού που βιώνουν ή που πέφτουν στην αντίληψη τους

■ να καταστήσει σαφές πως ο εκφοβισμός είναι μια συμπεριφορά απαράδεκτη που δεν θα γίνεται ανεκτή στο χώρο του σχολείου

■ να ορίσει σταθερούς κανόνες κατά του εκφοβισμού, που θα αναρτηθούν σε σημεία όπου όλα τα παιδιά θα μπορούν να τους βλέπουν, και κυρώσεις που δεν θα περιλαμβάνουν, ωστόσο, τη σωματική τιμωρία για όποιον τους παραβαίνει.

■ να αυξήσει την επιτήρηση στην αυλή του σχολείου όπου συμβαίνουν τα περισσότερα περιστατικά εκφοβισμού αλλά και σε άλλους χώρους (σκάλες, τουαλέτες) όπου, συνήθως, δεν υπάρχουν ενήλικες

■ να δημιουργήσει ένα ελκυστικό και ενδιαφέρον προαύλιο όπου θα οργανώνονται ομαδικά παιχνίδια κατά τη διάρκεια των διαλειμμάτων

■ να οργανώσει καμπάνια κατά του εκφοβισμού που θα περιλαμβάνει διάφορες εκδηλώσεις όπως προβολή video κατά του εκφοβισμού, θεατρικές παραστάσεις σχετικές με το θέμα, παρουσίαση ποιημάτων και τραγουδιών των παιδιών, κατασκευή αφισών και άλλων καλλιτεχνικών δημιουργιών

■ να γνωστοποιήσει σε εκπαιδευτικούς, γονείς και μαθητές την τηλεφωνική γραμμή βοήθειας της Ε.Ψ.Υ.Π.Ε. (Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας Παιδιών και Εφήβων) 801 801 1177 όπου μπορούν να καλούν παιδιά και ενήλικες οποτεδήποτε νιώθουν την ανάγκη βοήθειας, υποστήριξης ή συμβουλής

■ να εξασφαλίσει τη συνεργασία με τους γονείς με συνελεύσεις όπου θα συζητιούνται θέματα σχετικά με τον εκφοβισμό και θα αξιολογούνται οι δράσεις του σχολείου, χωρίς το στιγματισμό των γονιών των οποίων τα παιδιά εκφοβίζουν

Σε επίπεδο τάξης οι δάσκαλοι μπορούν:

· να συζητούν με τα παιδιά για το ζήτημα, ώστε να τα ενημερώνουν και να τα ευαισθητοποιούν

· να θεσπίσουν μαζί με τα παιδιά κανόνες κατά του εκφοβισμού που θα αναρτηθούν στην τάξη και να ορίσουν επαίνους για την τήρηση και κυρώσεις για την παραβίαση τους, βοηθώντας τα παιδιά να καταλάβουν τη σημασία των ορίων

· να προάγουν θετικές κοινωνικές συμπεριφορές (διάλογο, συνεργασία, αλληλεγγύη, σεβασμό στη διαφορετικότητα, σύσφιξη φιλικών σχέσεων) και να μην εστιάζουν μόνο στις σχολικές επιδόσεις των παιδιών. Στην προσπάθεια αυτή ιδιαίτερα βοηθητικά είναι:

o τα λογοτεχνικά κείμενα

o τα παιχνίδια ρόλων

o οι καλλιτεχνικές δημιουργίες

o η προβολή σχετικών ταινιών

o τα προγράμματα ψυχικής υγείας

o οι ομαδοσυνεργατικές μέθοδοι διδασκαλίας

· να ενισχύουν, με τη βοήθεια των παραπάνω δραστηριοτήτων, την αυτοεκτίμηση των παιδιών που εκφοβίζονται και, αντίστοιχα, την ενσυναίσθηση των παιδιών που εκφοβίζουν αλλά και όλων των παιδιών, ώστε να καταδικάζουν τις επιθετικές συμπεριφορές και να υποστηρίζουν τα θύματα

· να επικοινωνούν με τα παιδιά και να τα παροτρύνουν να μιλούν για τα περιστατικά εκφοβισμού που βιώνουν (βοηθητικό, στην κατεύθυνση αυτή, είναι το βιβλίο των Δικαίου, Ηλιόπουλου, Τασάκου, 2008, «Μίλα, μη φοβάσαι» εκδ. Ε.Ψ.Υ.Π.Ε.)

· να εφαρμόζουν προγράμματα Ψυχικής Υγείας σε συνεργασία με υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής υποστήριξης όπως η ΠΥΞΙΔΑ ( www.pyxida.org.gr και ο Ο.ΚΑ.ΝΑ (www.okana.gr)

· να δημιουργήσουν με τη βοήθεια των παιδιών ένα ευχάριστο περιβάλλον στην τάξη που θα συμβάλλει στην ψυχική ευεξία των μαθητών

· να συνεργάζονται και να συζητούν με τους γονείς των μαθητών γύρω από το ρόλο και τις ευθύνες του σχολείου και της οικογένειας και τη σημασία των ορίων

Σε ατομικό επίπεδο οι δάσκαλοι μπορούν, συνήθως, να αντιληφθούν ότι ένα παιδί εκφοβίζεται όταν:

· έχει ανεξήγητα χτυπήματα ή σκισίματα σε ρούχα και βιβλία

· είναι συχνά απομονωμένο, αποκαρδιωμένο, θλιμμένο ή φοβισμένο

· έχει άγχος και νιώθει ανασφάλεια

· έχει λίγους ή καθόλου φίλους

· προτιμά περισσότερο να βρίσκεται κοντά σε ενήλικες και αποφεύγει τους συμμαθητές του

· παραπονιέται συχνά για στομαχόπονους ή πονοκεφάλους

· παρουσιάζει πτώση στις σχολικές του επιδόσεις ή αδιαφορία νια τις σχολικές δραστηριότητες

Στις περιπτώσεις αυτές οι δάσκαλοι μπορούν:

Ø να συζητούν και να ακούν τόσο τα θύματα όσο και τους δράστες

Ø να ενδυναμώνουν τα θύματα και να τα πείθουν ότι δεν φταίνε εκείνα νια τον εκφοβισμό που βιώνουν

Ø να βοηθούν τους δράστες να κατανοήσουν ότι η συμπεριφορά τους είναι επώδυνη νια τα θύματα

Ø να συζητούν και να συνεργάζονται τόσο με τους γονείς των θυμάτων όσο και με τους γονείς των δραστών προσπαθώντας, ωστόσο, να μην τους ενοχοποιούν

Ø να ζητούν τη βοήθεια ειδικών (Ε.Ψ.Υ.Π.Ε., ψυχολόγων, παιδοψυχολόγων κ.λ.π.) σε περιπτώσεις τις οποίες δεν μπορούν να χειριστούν και να παροτρύνουν τους γονείς να κάνουν το ίδιο